KİTAP LİMANI

İmam Gazali'ye dair yaptığım okumaları bu gönderi altında derlemeye çalışacağım.  Blog'da paylaştığım içeriğe  Gazali etiketinden ulaşabilirsiniz. İmam Gazali'nin eserleri (bu listeyi güncelleyeceğim): İhyâ'u Ulumûi'd-Din (Din İlimlerinin İhyası) 8. Kitap: Kitabu Adabı Tilaveti'l-Kuran ( Kur'ân-ı Okumak ve Anlamak ) 21. Kitap: Kitabu Şerh-i Acaibi'l-Kalb ( Kalbin Halleri ) Kimyâ-yı Saâdet Minhacu'l-Abidin (Abidler Yolu) Mükaşefetü'l-Kulüb (Kalplerin Keşfi) El-Munkız Mine'd-Dalal (Dalaletten Hidayete) Bidayetü'l-Hidaye (Hidayet Rehberi) Eyyühe'l- Veled (Ey Oğul) Nasihatü'l-Mülûk (Hükümdarlık Ahlâkı) Kendini Aldatan İnsan Ledünni İlim Risalesi Mişkatü'l-Envar (Nur Metafiziği) Mekasıdü'l-Felasife (Filozofların Maksatları) Tehafütü'l-Felasife (Filozofların Tutarsızlığı) Mi'yaru'l İlim (İlmin Ölçütü) Mizanü'l Amel (İlahi Saadet) İmam Gazali'ye dair eserler: Gazali: İslam'ın Dirilişi  (Eric Ormsby) Ek Ka...

Gerçek Tevbenin Hakikati Sözün özü; sen yola koyuldun, kalbini bütün günahlardan temizleyip, bir daha asla günahlara dönmeyeceğini kalbine yerleştirdin. Artık Allah (Subhanehu ve Teala)'ın senin durumunu bildiğini düşünerek, arınmış bir kalp ile kararına sadık olasın. Mümkün olduğunca senin üzerinde hakkı bulunan kimseleri razı et, gücünün yettiğince geçirdiğin ibadetlerin kazasını yap. Bunların dışında yalvarıp yakararak Allah (Subhanehu ve Teala)'a dön. Bu kadarı senin için yeterlidir. Sonra git ve gusül abdesti al. Temiz elbiseler giy. Gereklerine uygun bir şekilde dört rekat namaz kil. Allah (Subhanehu ve Teala)' tan başka kimsenin seni göremeyeceği bir yerde başını yere koy. Sonra başına toprak saç, en kıymetli azan olan yüzünü toprağa bula. Gözyaşları, hüzünlü bir kalp, yüksek bir ses ile tek tek günahlarını say. Sonra asi olan nefsini kınayıp ayıpla ve şöyle de: "- Ey nefsim, hiç utanmıyor musun? Tevbe etmenin vakti gelmedi mi? Allah Teala'nın azabına dayanm...

Eric Ormsby Gazali: İslam'ın Dirilişi isimli eserinde diyor ki: "Din ilimlerinin ihyası" Gazâli'nin başyapıtı olup bir benzeri daha yoktur. Gazâli eski kaynaklardan çoğu zaman kendine mal edecek kadar fazla alıntı yapmasına rağmen, elindeki sonsuz materyali öyle güzel düzenler, öyle kuvvetli bir üslupla dile getirir ki, bu alıntılar bambaşka bir şekilde parıldar. İçeriği -boy abdestinin kurallarından, çatal tutmaya ve kürdan kullanmaya kadar- en küçük ve en dünyevi ayrıntılardan Allah sevgisine ve ölümün mutlulukla kabulüne kadar uzanır. Eser aynı zamanda bir yasalar, kutsal gelenekler, kelam ve felsefe, tasavvuf bilgisi ve teorisi ile canlı bir dünya tasviri külliyatıdır.  Gazâli'nin güçlü örnekleri, yalın ve çoğu zaman mizahi alıntıları sayesinde on birinci yüzyılın dünyası yeniden hayat bulur. Gazâli gözlerini zaman zaman ulvi amaçlara çevirse de, keskin ve eğitimli bakışlarını etrafındaki dünyadan ayırmaz, neredeyse hiçbir şey kaçmaz bakışlarından. İhya'd...

Adı "Gazzâli" midir, yoksa "Gazâli" mi? Kendisinden bir asır sonra doğan İbn Hallikân'ın kaleme aldığı yaşamöyküsüne bakılırsa, Harezmlilerle Cürcanlıların kullandığı çift z, Kassarî ya da Attari, yani "çırpıcı" (kassar) ya da "güzel koku satan" (attar) gibi bir meslekten gelen isimleri andırmaktadır; bu durumda Gazzâli ismi yün eğiriciden (gazzâl) gelmektedir, ancak bir yer adı, yani Tus yakınlarında bir köy olan Gazala'dan gelmiş olması da mümkündür. Genel olarak ikinci ihtimal kabul görmekte -ve daha muhtemel görünmekte- olup, ben de burada onu kullanacağım. (s. 42-43) Allah konusunda, görmenin nasıl bir şey olduğunu bilmeyen körlere veya duymanın kıymetini bilmeyen sağırlara benzeriz. O zaman ilmin anlamı nedir? İlim Allah'ı tanımanın -esasen ve aslen- imkânsız olduğunu anlamamızı sağlar. Asıl nokta özünde cahil olduğumuzu anlamaktır. Gazâli, bu tür tartışmalara girmeden önce Ebubekir'e atfedilen bir sözü aktarır: "Allah...

İmam Gazali'nin manevi otobiyografisi. * * * Daha sonra hangi niyet ile ders verdiğim üzerinde düşündüm. Burada da niyetimin halisane ve sırf Allah rızası olmadığını fark ettim. Beni ders vermeye iten temel sebep ve etkenin makam sevgisi ve şöhret tutkusu olduğunu anladım. Uçurumdan kenarında bulunduğumu, eğer durumumu hemen düzeltmeye yönelmezsem ateşe yuvarlanmak üzere olduğumu fark ettim. (s. 98) [...] Dünyanın cazibesi ile âhiretin çağrısı arasında bir o yana bir bu yana doğru gidip gelen bu tereddütlü halim, 488 yılının Receb ayından (Temmuz 1095) başlayarak yaklaşık altı ay devam etti.  Sonunda iş artık benim iradem dahilinde seyretmekten çıktı ve bir zorunluluk haline dönüştü. Çünkü Allah Teâlâ dilime kilit vurmuş ve ders veremez duruma gelmiştim. Benden ders almaya gelenlerin gönüllerini hoş tutmak için bir gün kendimi ders vermeye zorladım. Fakat dilim tek kelime bile söyleyemedi ve buna asla güç yetiremedi. Sonra dilimdeki bu tutukluk dolayısıyla kalbime bir hüzün çöktü. ...

İnsanı diğer canlılardan şerefli ve üstün kılan şey Allah'ı tanıma imkânıdır. Bu biliş kişi için dünyada güzellik, yetkinlik ve övünç kaynağı; ahiretteyse hazine ve azıktır. İnsan, bu imkânı uzuvlarından herhangi birisiyle değil sadece kalbi sayesinde kazanmıştır. Allah'ı bilen, O'na yakınlaşan, O'nun için çalışıp çabalayan, çırpınan kalptir. Allah katında ve kudret elinin altında olan şeyleri keşfeden yine kalptir. Diğer organlar bir kralın köleleri ya da bir çobanın sürüsü gibi kalbin hizmetçisi konumunda ve onun güdümü altındadırlar. Kalp onları bir ustanın araç ve gereçlerini kullandığı gibi kullanır. Kalp, Allah'tan başkasından kurtulduğunda Allah katında makbul olan, başkalarına takılıp gömüldüğünde Allah'tan perdelenendir. Kalp sorumlu tutulandır. Muhatap alınan ve ikaz edilendir. Allah'a yaklaştıkça sevinir. Dolayısıyla kalbi arındıran kurtuluşa erer, kirletense hüsrana düşer." (Şems, 9-10) Yaptığımız ibadetlerden uzuvlarımıza yansıyan şeyler ka...

Mutasavvıflardan bir grup; cesedin olduğu gibi kalbin de gözü olduğunu, böylece zâhiri gözle zâhiri varlıkların, akıl gözüyle de hakikatlerin görüldüğünü söylemişlerdir. Resulullah Aleyhisselam da şöyle buyurur: "Hiçbir kul yoktur ki kalbinin iki gözü olmasın." Bu gözlerle gayb idrak edilir, Allah Teala bir kuluna hayır dilediği zaman, dış gözünden saklı olan şeyleri görmesi için kalb gözlerini açar. (s. 48) Dil ilmi, bütün ilimlere götüren bir merdivendir; dili bilmeyene ilimleri tahsil etme yolu kapalıdır. Bir yere tırmanmak isteyen kişinin öncelikle merdiveni hazırlaması lazımdır, sonra tırmanması mümkün olur. Dil ilmi de büyük bir vesile, yüksek bir merdivendir. İlim talibi dilin hükümlerinden müstağni kalamaz. Dil ilmi böylelikle asılların aslı konumundadır. Dil ilminin ilk bahsi, müfred kelimeler menzilesinde olan edatları bilmektir. Bundan sonra mesela sülasi [kökü üç harfli], rubai [kökü dört harfli] vs. gibi filleri bilmek gelir. Dil ilmiyle uğraşanın Arap şiirleriyl...

Bu kitapta Gazâli, insanların, arzularını tatmin yönündeki tabii temayüllerine uymalarından çok, bunların üzerini örten bazı dini erdemler vasıtasıyla kendilerini kandırmalarıyla ilgili gibi görmektedir. Aldanma kelimesinin mazmununda bir tür "kendini kandırma" olduğu da düşünülürse, kitapta eleşstirilen grupların bir yandan şeytan tarafından aldatılırken diğer taraftan üzerlerinde bir amblem gibi taşıdıkları bazı dini simgelerle hem çevrelerini hem kendilerini kandrdıkları da görülecektir. Bu kitap alim, abid, sufi ve zâhid gibi çeşitli dini sınflar içinde temayüz etmiş birçok insanın, aslında temel güdülerini tatmin için uğraştığı dini görev ve erdemleri -belki kendileri bile farkında olmadan- nasıl paravan olarak kullandıklarını gün yüzüne çıkartmaktadır. Kitabın önemi şeklen dine yöneliş gibi görünen olgulara neşter vurması, Allah rızası etiketi altında saklanan gerçek güdüleri deşifre etmesindedir. Günümüzde dini yönelişlerin özellikle sosyal organizasyonlar ölçeğindeki ...

Asıl adı "Et-Tibru'l-Mesbûk fi Nasihati'-Mülûk" olan ve müellifin eserleri arasında ele aldığı konu itibariyle farklı bir yere sahip olan elinizdeki bu eser, zamanın Selçuklu sultanına yazılmıştır. * * * Ey sultan! Bu iman ağacının on kökü, on da dalı vardır. Kökleri itikatlar, dalları da amellerdir. Bu hakkın duacısını yüksek meclisinize kabul buyurursanız İslam sultanının bu ağacı yetiştirmekle meşgul olması için on kökü ve on dalı açıklarım. Bu ağacı doğru şekilde yetiştirilebilmek için haftada bir günü Cenab-ı Hakk'a ibadet için ayırmalı, O'nun zikriyle meşgul olmalısın. O gün cumadır; yani müminlerin bayramı. Cuma gününde bir saat vardır ki o anda kalbi Yüce Mevla'yla olan kimsenin sıkıntısı giderilir. Haftada bir gününü Cenab-ı Hakk'a hizmet etmeye ayırsan ne olur? Bir kölen olsa ve ona, "Haftada bir gününü benim hizmetime ayır, ben de senin altı günlük kusurunu affedeyim." desen. O da senin bu isteğini yerine getirmese, gözündeki değer...

Mişkâtü’l-Envâr, İslâmî ilimler ve İslâm düşüncesi tarihinde bir dönüm noktası teşkil eden Gazzâlî’nin, Nûr Sûresi’nin 35. âyetine yazdığı bir nevi tefsirdir. Bu eser, tasavvufî ve felsefî bir bakış açısını bir ayetin tefsirinde birleştirmesi ve tüm varoluşu nûr-zulmet ayrımına dayanan bir metafizikle temellendirmesi açısından yazıldığı tarihten itibaren çok etkili olmuş, İşrâkîliğin kurucusu Sühreverdî başta olmak üzere İslâm düşüncesinin üç büyük ekolü olan tasavvuf, kelâm ve felsefeyi temsil eden düşünürleri derinden etkilemiştir. Mişkâtü’l-Envâr/Nur Metafiziği, ayrıca zâhir ile bâtın, görünen ile görünmeyen arasında kurmuş olduğu irtibat ile her devrin düşünen Müslümanları için ölümsüz bir eser olma özeliğini daima muhafaza etmiştir. * * * Hürlerin kalpleri sırların mezarıdır. (s. 18) Cahile bir ilim ihsan eden onu zayi etmiş, Layık olandan esirgeyen zulmetmiş demektir. (s. 8) Kalplerin anahtarları Allah'ın elindedir; istediği zaman istediği şekilde istediği şey için bunları aç...

Bu kısa ve özlü eser, Allah'a kul olmanın edepleri, günahlardan korunmak ve sohbet adabı olarak üç bölümden oluşmaktadır. İmam Gazali, İhya'sını okumadan önce gençlere öncelikle bu kitabını okumalarını tavsiye etmektedir. * * * Ey genç! Allah'ın emirleri farzlar ve nafilelerden oluşur. Farz, sermaye olup ticaretin aslıdır. Kurtuluş onunla elde edilir. Nafile ise kârdır. Dereceler onunla kazanılır. (s. 25) Eğer Allah seni tekrar uyandırırsa, bütün müslümanlara iyilikte bulunmaya karar vererek uyu. (s. 36) Kim kendisini Allah Teala'nın yarattığı herhangi bir varlıktan daha hayırlı görürse, işte o kibirleniyor demektir. Bilmen gerekir ki gerçekten hayırlı olan, ahirette Allah katında hayırlı olan kimsedir. Bu ise son nefesle alakalı bir sırdır. Kendin hakkında başkalarından hayırlı olduğuna inanman tamamen cahilliktir. Aksine bir kimseye daima "senden daha hayırlı ve iyi" düşüncesi ile bakman gerekir. Senden küçük birisini görürsen, "Bu Allah'a isyan etm...

Ömrünün kısa bir süresini yaratılış gayesi dışındaki bir şeye harcamış kişi uzunca kederlenmeye layıktır. (s. 19) Ey oğul! Yüz sene ilim tahsil etsen de, bin kitap kaleme alsan da seni ancak şu âyetler ile amel etmek Allahu Teâlâ'nın rahmetine mazhar kılar: "İnsan için ancak çalıştığı vardır." (Necm 53/39) "Kim Rabbine kavuşmayı umuyorsa yararlı bir iş yapsın." (Kehf 18/110) "Artık kazandıklarının karşılığı olarak (az gülsünler, çok ağlasınlar). " (Tevbe 9/82) "Şüphesiz, inanıp yararlı işler yapanlara gelince onlar için, içlerinde ebedi kalacakları Firdevs cennetleri bir konaktır. Oradan ayrılmak istemezler. " (Kehf 18/107-108) "Kim de tövbe eder ve salih amel işlerse işte o, Allah'a tövbesi kabul edilmiş olarak döner." (Furkan 25/70) (s. 21) Hasan- Basri (rahimehullah) şöyle buyurmuştur: Allah kıyâmet gününde kullarına der ki: Ey kullarım! Cennete rahmetimle girin. Onu amelleriniz ölçüsünce paylaşın." (s. 22) Ey oğul! İste...

Hasan-ı Basrî hazretleri: Vallâhi, Kur'ân'la haşır neşir olmaktan daha büyük bir zenginlik, Kur'ân'a uzak durmaktan da daha kötü bir fakirlik olamaz! (s. 24) Hakk'ı hakkıyla tanıyan, her şeyde O'nu görür, zira her şey O'ndan gelmiştir ve O'na dönecektir; her şey O'nunla vardır ve O'na aittir. Şayet Hak hakkıyla kavransa, O'ndan başkası görülmez! Her şeyde Hakk'ı görmeyen, Hakk'ı hakkıyla tanımıyor demektir. O'nu hakkıyla tanıyansa, O'nun dışındaki her şeyin hayalden ibaret, O'nun zâtı dışında her şeyin yok mesâbesinde olduğunu bilir. (s. 69) Kur'an okuyan kimse, ayetlerin doğrudan doğruya kendisine seslendiğini düşünmesi gerekir. (s. 78) Hz. Mâlik ibn Dînâr şöyle diyordu: Ey Kur'ân okuyanlar! Kur'ân sizin kalplerinize ne ekti? Çünkü Kur'ân, müminin ilkbaharıdır, ilkbahar yağmuru yeryüzü için neyse o da odur! (s. 81) Kur'an'ı Okumak ve Anlamak İmam Gazali